BIOTEXNOLOGIYA OBYEKTLARINING FUQAROLIK-HUQUQIY TABIATI VA XUSUSIYATLARI: NAZARIY-HUQUQIY TAHLIL

Mamanazarov Sardor Shuxratovich

Toshkent davlat yuridik universiteti Ingliz huquqi va Yevropa Ittifoqi huquqi kafedrasi mudiri, yuridik fanlar bo‘yicha falsafa doktori (PhD)

Muallif haqida ma'lumot

Annotatsiya
Zamonaviy biotexnologiya obyektlarining huquqiy tabiati fuqarolik huquqida murakkab va ko‘p qirrali masalalarni keltirib chiqarmoqda. Ushbu maqolada biotexnologiya obyektlarining to‘rt asosiy xususiyati – tabiiyligi va sun’iylik dialektikasi, biologik takrorlanish qobiliyati, yuqori xavf va noaniqlik darajasi hamda etik-ijtimoiy ahamiyatning yuqoriligi – kompleks ravishda tahlil qilindi. Tadqiqotda qiyosiy-huquqiy, tarixiy-huquqiy va empirik tahlil metodlaridan foydalanilgan holda AQSh, Yevropa Ittifoqi, Xitoy va boshqa yirik yurisdiksiyalar amaliyoti o‘rganildi. Asosiy natijalar shuni ko‘rsatdiki, biotexnologiya obyektlari o‘ziga xos tabiiylik-sun’iylik ikkilamchiligi, o‘z-o‘zini takrorlash xususiyati va yuqori etik ahamiyati tufayli an’anaviy fuqarolik-huquqiy kategoriyalardan tubdan farq qiladi va maxsus huquqiy yondashuvni talab etadi. 1980-yildagi “Diamond v. Chakrabarty” va 2013-yildagi “Association for Molecular Pathology v. Myriad Genetics” ishlaridagi tarixiy pretsedentlar tahlili biologik materiallar patentlanishida tabiiy va sun’iy elementlarning huquqiy chegaralarini belgilash masalasining murakkabligini yaqqol ko‘rsatdi. Tadqiqot xulosasida biotexnologiya obyektlarining fuqarolik-huquqiy maqomini aniqlashda etik normalar, xavfsizlik talablari va innovatsion rivojlanish o‘rtasidagi nozik muvozanatni saqlash zarurligi ta’kidlanadi. Maqolada, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida biotexnologiya obyektlariga nisbatan maxsus huquqiy tartibga solish mexanizmlarini joriy etish zaruriyati asoslanadi.
Kalit so'zlar
biotexnologiya obyektlari, genetik materiallar, biologik takrorlanish, CRISPR-Cas9 texnologiyasi, hujayraviy liniyalar, rekombinant mikroorganizmlar, biologik xavfsizlik, bioetika
Iqtibos uchun
For citation: